Khi thiết kế nội thất cho người chậm phát triển tư duy (còn gọi là người có khuyết tật trí tuệ hoặc thiểu năng trí tuệ), mục tiêu chính là tạo ra không gian an toàn, dễ hiểu, dễ sử dụng và hỗ trợ tối đa khả năng tự lập. Dưới đây là các nguyên tắc và gợi ý cụ thể:
1. Thiết kế đơn giản, dễ hiểu
- Giảm thiểu sự rối rắm: Tránh quá nhiều chi tiết trang trí, không gian nên rõ ràng và gọn gàng.
- Bố cục nhất quán: Đặt các đồ vật quen thuộc ở vị trí cố định, tránh thay đổi thường xuyên.
- Lối đi rõ ràng: Lưu thông dễ dàng, không có chướng ngại vật.
2. Sử dụng màu sắc và hình ảnh định hướng
- Màu sắc phân khu chức năng: Ví dụ: phòng ngủ màu xanh dịu, nhà vệ sinh màu vàng, bếp màu cam nhạt.
- Biểu tượng, tranh minh họa: Dùng hình ảnh trực quan (vd: hình cái giường để chỉ phòng ngủ) thay vì chữ viết.
- Tương phản vừa đủ: Giúp phân biệt tường, sàn, tay nắm cửa, công tắc đèn dễ hơn.
3. Nội thất an toàn và dễ sử dụng
- Bo tròn góc cạnh: Tránh gây thương tích.
- Chiều cao phù hợp: Bàn, ghế, kệ… đặt ở độ cao dễ với tới.
- Tay nắm, khóa dễ thao tác: Ưu tiên dạng cần gạt, nút bấm lớn.
4. Tăng cường khả năng tự lập
- Nhà vệ sinh và bếp dễ sử dụng: Có hướng dẫn hình ảnh, vòi nước cảm ứng hoặc cần gạt, bồn cầu thấp, tay vịn hỗ trợ.
- Tủ/kệ mở: Để nhìn thấy đồ bên trong mà không cần mở ra.
- Đèn tự động: Cảm biến khi có người để đỡ quên tắt/mở.
5. Tính an toàn là ưu tiên hàng đầu
- Không dùng gương lớn (có thể gây hoảng sợ ở một số trường hợp).
- Cửa có khóa an toàn bên ngoài nếu cần giám sát.
- Thiết bị điện nên có giới hạn thời gian hoặc cảm biến tự ngắt.
6. Tùy biến theo từng mức độ và khả năng
- Người nhẹ có thể tự sinh hoạt nếu không gian hợp lý → tăng tính chủ động.
- Người nặng cần không gian mở, ít đồ đạc, có khu vực hỗ trợ chăm sóc → giảm nguy cơ kích động hoặc tai nạn.
Ví dụ: Phòng ngủ cho người TNTN
Thiết kế phòng ngủ cho người chậm phát triển tư duy cần đặt trọng tâm vào 4 yếu tố: an toàn – dễ hiểu – dễ sử dụng – tạo cảm giác yên tâm.
THIẾT KẾ PHÒNG NGỦ CHO NGƯỜI CHẬM PHÁT TRIỂN TƯ DUY
– Không gian & bố trí tổng thể
- Không gian đơn giản, thoáng, ít đồ đạc.
- Bố cục rõ ràng: giường – tủ – bàn học – đèn ngủ, được sắp xếp cố định theo trình tự dễ hiểu.
- Tối đa ánh sáng tự nhiên, ban ngày nên có cửa sổ có rèm che an toàn.
– Giường ngủ
- Giường thấp (cao ~30–40cm) để dễ lên xuống, tránh té ngã.
- Không dùng giường tầng.
- Đệm chắc chắn, tránh loại mềm lún gây khó khăn khi trở mình.
- Có thanh chắn 2 bên nếu người dùng hay trở mình mạnh lúc ngủ.
– Màu sắc và ánh sáng
- Dùng tông màu dịu nhẹ như: xanh da trời nhạt, be, hồng pastel.
- Tránh màu nóng, chói như đỏ, cam gắt – dễ gây kích thích thần kinh.
- Đèn ánh sáng vàng nhẹ, công tắc dễ bấm, có thể kèm biểu tượng.
– Tủ quần áo và bàn
- Tủ mở hoặc cửa kính mờ để nhìn thấy đồ bên trong, dễ nhớ vị trí.
- Có thể dán hình minh họa bên ngoài (áo, quần, khăn…).
- Bàn học hoặc bàn sinh hoạt nên bo tròn góc, chiều cao phù hợp với thể trạng.
- Ghế có tựa lưng và không dễ lật.
– Sàn nhà và tường
- Sàn nhám nhẹ hoặc có thảm cố định, chống trơn trượt.
- Tường có thể trang trí nhẹ bằng hình ảnh quen thuộc, như con vật, gia đình, không nên quá nhiều màu sắc hoặc hình trừu tượng dễ gây hoang mang.
– Vật dụng hỗ trợ
- Đèn ngủ ban đêm gắn cố định, tránh làm rơi hoặc vỡ.
- Có thể gắn bảng hướng dẫn hành vi bằng hình ảnh, như: “Trải mền”, “Mặc đồ ngủ”, “Tắt đèn”…
- Nếu người đó cần hỗ trợ y tế (như đo huyết áp, thuốc…), nên có một ngăn tủ khoá mềm dành riêng cho người chăm sóc.
ThS.KTS Phạm Thanh Truyền
Cựu Giảng viên ĐH Kiến trúc TP.HCM
Tổng Giám đốc Cát Mộc Group
