Kiến trúc không chỉ định hình không gian sử dụng, mà còn là nghệ thuật định hình cảm xúc thông qua thị giác. Một không gian được thiết kế tốt có thể mang lại cảm giác an toàn, sáng tạo hay chữa lành – nhờ vào những thủ pháp thị giác tưởng chừng đơn giản. Kiến trúc sư không chỉ xây nhà, mà còn thiết kế nên những trải nghiệm sống động bằng cái nhìn.
I. Thị giác trong kiến trúc – điểm giao của cảm xúc và hình ảnh
1. Thị giác là cửa ngõ của kiến trúc
Kiến trúc là một tác phẩm thị giác: hình khối, ánh sáng, màu sắc, vật liệu… giúp công trình “giao tiếp” với con người. Một thiết kế dù tiện dụng nhưng thiếu hấp dẫn về thị giác sẽ khó tạo ấn tượng.
2. Thị giác định hình cảm xúc
Cách nhìn đầu tiên tạo cảm xúc: mái ngói cong tạo sự thân thuộc; tường thô gợi mộc mạc; khối vuông sắc lạnh gợi cảm giác nghiêm nghị. Mỗi phong cách kiến trúc khơi gợi cảm xúc riêng biệt.
3. Thiết kế kiến trúc là thiết kế trải nghiệm thị giác
Những yếu tố như lối dẫn mắt, điểm nhấn, khung cảnh… đều là công cụ dẫn dắt cách ta nhìn và cảm. Một kiến trúc sư giỏi không chỉ sắp đặt không gian, mà còn sắp đặt cách người ta nhìn thấy không gian ấy.
4. Biểu tượng thị giác đô thị và nhận diện thương hiệu
Kiến trúc tạo nên dấu ấn thị giác cho đô thị hay thương hiệu: từ nhà thờ, toà tháp đến mặt tiền quán cà phê. Một công trình đôi khi gây chú ý trước tiên chỉ nhờ… một tấm ảnh đẹp trên mạng.
5. Khi kiến trúc chạm đến nghệ thuật
Vượt khỏi công năng, kiến trúc hòa cùng nghệ thuật tạo hình để trở thành yếu tố của “thị giác đô thị” – nơi không gian, con người và nghệ thuật hòa quyện.
II. Kiến trúc ảnh hưởng đến tâm lý thị giác như thế nào?
1. Hình khối & tỷ lệ
Vuông vức, cân đối → ổn định, đáng tin
Đường cong, hình tròn → thân thiện, mềm mại
Công trình quá lớn → choáng ngợp hoặc xa cách
Không gian hẹp, thấp → dễ gây bức bối nếu thiếu ánh sáng và thông gió
2. Ánh sáng
Tự nhiên tràn ngập → dễ chịu, tươi sáng
Mờ tối, huyền ảo → tĩnh lặng hoặc u tối nếu không khéo xử lý
Tương phản mạnh → nổi bật nhưng dễ gây căng thẳng nếu lạm dụng
3. Màu sắc
Nhẹ nhàng (trắng, xanh, be) → thư giãn
Nóng (đỏ, cam, vàng) → tăng năng lượng, dễ mỏi mắt
Tối (đen, xám đậm) → sang trọng, sâu sắc nhưng dễ nặng nề
4. Nhịp điệu & lặp lại
Cấu trúc nhịp nhàng → trật tự, yên tâm
Ngẫu nhiên, lệch pha → có thể thú vị hoặc gây rối thị giác
5. Không gian mở hay kín
Mở, liên thông → sáng tạo, tự do
Kín, nhiều ngăn → riêng tư hoặc gò bó
Kết luận
Kiến trúc không chỉ là tổ chức không gian, mà còn là thiết kế cảm xúc – bằng thị giác. Cảm nhận đầu tiên của con người về một công trình thường đến từ cái nhìn, và từ đó hình thành cảm xúc, ký ức và sự gắn bó. Người kiến trúc sư vì thế là người kể chuyện bằng không gian và ánh sáng.
ThS.KTS Phạm Thanh Truyền
Cựu Giảng viên ĐH Kiến trúc HCM
Tổng Giám đốc Cát Mộc Group.
Cựu Giảng viên ĐH Kiến trúc HCM
Tổng Giám đốc Cát Mộc Group.
